Nông Sơn số hóa di tích Bia tưởng niệm liệt sĩ Trung đoàn 31 tại Hóc Thượng

Kỷ niệm ngày Thương bình- Liệt sĩ 27/7/1947-27/7/2023, Huyện đoàn- Hội LHTN Việt Nam huyện giới thiệu mã QR-code Bia tưởng niệm liệt sĩ Trung đoàn 31 tại Hóc Thượng.
Vào những năm 1960, quân Ngụy tăng cường lực lượng chiếm đóng các điểm cao xây dựng cụm cứ điểm Nông Sơn, Trung Phước liên hoàn, vững chắc; vũ khí trang bị tối tân hiện đại, có lực lượng cố vấn Mỹ ở cùng. Năm 1966, Trung đoàn 31 nhận nhiệm vụ hành quân cấp tốc để tăng cường cho chiến trường Quảng Nam phối hợp với lực lượng vũ trang địa phương, vận động tiến công bao vây, chia cắt tiêu diệt cụm cứ điểm Trung Phước, thuộc xã Sơn Khương.

Tháng 10 năm 1966, Bộ Tư lệnh Quân khu V và Sư đoàn 2 giao cho Trung đoàn 31 tập trung lực lượng bao vây tiêu diệt cứ điểm Nông Sơn - Trung Phước và Sơn Khương, giải phóng nhân dân khỏi ấp chiến lược, mở rộng vùng giải phóng, xây dựng lực lượng cách mạng, nối liền từ Nông Sơn đến Thượng Đức.
Vào đúng giờ G ngày 16/10/1966, toàn bộ đội hình của Trung đoàn đồng loạt nổ súng. Đêm 16-10 rạng sáng 17-10-1966, toàn Trung đoàn hiệp đồng tấn công cứ điểm Trung Phước. Tiểu đoàn bộ binh 8 tiếp cận đồi A1 (đồi Bà Lẫm), có địa hình hiểm trở, độ cao lớn, có sở chỉ huy tiểu đoàn và một đại đội bảo an ngụy bảo vệ. Vào lúc 4 giờ sáng, sau một phát hỏa, quân ta từ các hướng đồng loạt tiến công địch. Bị đánh bất ngờ, chỉ trong vòng 15 phút, sở chỉ huy của tiểu đoàn bảo an cùng đại đội bảo an bị tiêu diệt. Trận tiến công cứ điểm A1 chấm dứt, ta làm chủ hoàn toàn trận địa, thì Tiểu đoàn bộ binh 9 nhận nhiệm vụ phục kích ở ngoài đường 104 Khương Thượng (nay là đường ĐT610) chạy từ An Hòa đi Nông Sơn.

Bị thất bại, địch cho quân chi viện đổ bộ xuống cánh đồng Cà Tang, nhằm cố chiếm lại đồi Bà Lẫm. Địch đã huy động lực lượng từ Nông Sơn, Đức Dục, Thượng Đức, cho tiếp vận máy bay mang bom hạng nặng từ sân bay Đà Nẵng tấn công hỏa tốc lên mặt trận Sơn Khương, hòng giành lại thể trận ở cụm cứ điểm Trung Phước. Từ ngày 17-10 đến ngày 20-10-1966, với nhiều trận chiến đấu liên tục (02 trận công kiên, 04 trận phục truy kích, 01 trận tập kích pháo đêm), ta đã tiêu diệt hoàn toàn 3 cụm cứ điểm A1, A2, A4, làm tiêu hao nặng lực lượng địch ở đồn A3; phá vỡ toàn bộ hệ thống ấp chiến lược Sơn Khương; tiêu diệt và bắt sống, làm tan rã bọn tề diệp ác ôn. Với ý chí kiên cường, tinh thần chiến đấu dũng cảm, Trung đoàn 31 đã tiêu diệt tại chỗ 1.703 tên địch, trong đó có 250 lĩnh Mỹ; bắt sống 54 tên; bắn rơi 09 máy bay, phá hủy 01 pháo 105mm, 02 cối 81, 01 kho quân trang và đạn dược, thu 50 súng các loại. Trong đó Tiểu đoàn bộ binh 9 nổi bật với chiến công xuất kích đánh vào phía tây làng Khương Thượng tới cầu Bà Đội từ ngày 17-10 đến 19 -10-1966. Sau 3 ngày giằng co quyết liệt, Tiểu đoàn đã diệt 350 tên địch, bắt sống 30 tên, phá hủy một cối 81mm, bắn rơi một HU1A và H34. Với thắng lợi này, Trung đoàn 31 được tặng thưởng Huân chương chiến công hạng Nhì.
Tại mặt trận Sơn Khương, để tiêu diệt cụm cứ điểm Trung Phước, Trung đoàn 31 đã đánh 8 trận, đẩy lùi các đợt tiến công tăng viện của quân địch; tiêu diệt tại chỗ và bắt sống hàng nghìn tên địch, trong đó diệt gọn đại đội 708 địa phương quân, đại đội 3 thuộc tiểu đoàn 2… phá hủy nhiều vũ khí các loại, quân trang, quân dụng khác; giải phóng hơn 2000 dân. Tuy nhiên trong quá trình chiến đấu với quân địch ta thương vong hơn 500 cán bộ, chiến sĩ, trong đó có 200 đồng chí hi sinh được đưa về Hóc Thượng, xã Quế Trung an táng. Khu vực này còn là trạm phẫu tiền phương của trung đoàn nên toàn bộ thương binh đưa về đây phẫu thuật sơ cứu để đưa về tuyến sau, trong đó không ít đồng chí bị thương nặng đã hi sinh và được chôn cất tại nơi này.
Sau khi nước nhà thống nhất, thực hiện chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước ta, cấp ủy chính quyền và nhân dân địa phương đã tìm kiếm quy tập hài cốt các anh về an táng tại nghĩa trang liệt sĩ xã Sơn Viên và một số hài cốt tìm được sau này an táng tại nghĩa trang xã Quế Trung. Nhưng do thời gian quá lâu, nơi núi rừng hoang vắng không có người chăm sóc, mộ phần bị mưa lũ xói mòn, bồi lấp, thú rừng, bom đạn cày xới nhiều ngôi mộ không còn, sơ đồ mộ chí lưu giữ của đơn vị do chiến tranh cũng bị thất lạc nên nhiều đồng chí còn nằm lại nơi này.
Năm 2014, Ban liên lạc Cựu chiến binh Trung đoàn 31 vì nghĩa tình đồng đội về lại chiến trường xưa đã lặn lội đến đây tìm lại nơi các anh yên nghỉ. Sau đó phối hợp cùng cán bộ, hội viên Hội Cựu chiến binh xã Quế Trung huy động hơn 300 ngày công và 40 triệu đồng để xây dựng nhà bia tưởng niệm. Năm 2018, Ban liên lạc Trung đoàn 31 ở Hà Nội và các tỉnh, thành trong cả nước cùng với Hội Cựu chiến binh xã huy động nguồn kinh phí 60 triệu đồng và hơn 65 ngày công để xây dựng thêm 2 tấm bia khắc tên 140 liệt sĩ làm khang trang ấm cúng hơn. Năm 2019, theo sự chỉ đạo của Thường trực Huyện ủy Nông Sơn về việc mở rộng khu nhà bia, xây dựng thêm tường rào, cổng ngõ, bố trí lại khuôn viên cho hài hòa, khang trang, sạch đẹp để làm nơi giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ. Hội Cựu chiến binh xã Quế Trung, nhất là hội viên Nguyễn Thị Bích là người rất tâm huyết nhiệt tình trong hoạt động đền ơn đáp nghĩa, uống nước nhớ nguồn đồng chí đã đi quyên góp nguồn kinh phí từ các tập thể, cá nhân, các nhà hảo tâm trên khắp mọi miền Tổ quốc để xây dựng lại khu tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ với kinh phí 2,7 tỉ đồng và 1km đường bê tông và cây xanh vào khu tưởng niệm với kinh phí 3,2 tỉ đồng, các công trình này được thực hiện từ nguồn kinh phí xã hội hóa. Đây là việc làm ý nghĩa thực hiện đạo lý uống nước nhớ nguồn, đền ơn đáp nghĩa, mang tính nhân văn sâu sắc để giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ hôm nay và mai sau.
Đến ngày 03/01/2021, khu vực tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ Trung đoàn 31 được tổ chức khánh thành trong không khí trang nghiêm nghĩa tình đồng đội, đồng chí, của gia đình thân nhân liệt sĩ. Đây sự tri ân, tưởng cảm của thế hệ trẻ hôm nay với thế hệ cha anh đi trước, đã anh dũng chiến đấu và hi sinh cho sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất nước nhà.