Thủy Triều Là Gì? Đặc Điểm Và Chu Kỳ Lên Xuống Của Thủy Triều

Thủy triều là một hiện tượng thiên nhiên vô cùng quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến nhiều lĩnh vực như sinh thái biển, khí hậu, giao thông vận tải hàng hải và đời sống con người. Việc hiểu rõ về thủy triều giúp chúng ta ứng phó hiệu quả với thiên tai, bảo vệ môi trường và tận dụng nguồn tài nguyên biển một cách bền vững. Bài viết dưới đây sẽ giải thích chi tiết về hiện tượng thủy triều là gì, đặc điểm nổi bật và chu kỳ lên xuống của nó.

Mục lục

Hiện tượng thủy triều là gì?

Thủy triều là sự biến động tuần hoàn của mực nước biển, sông ngòi dâng lên và hạ xuống theo một chu kỳ nhất định trong ngày. Đây là hiện tượng tự nhiên phổ biến xảy ra do sự tác động của các lực hấp dẫn giữa Trái Đất, Mặt Trăng và Mặt Trời. Ngoài ra, thủy triều còn ảnh hưởng đến các hiện tượng thiên nhiên khác như động đất, sóng thần và núi lửa.

Thủy triều là hiện tượng mực nước biển hoặc sông dâng lên và xuống theo chu kỳ trong ngày, có thể xảy ra 2 đến 3 lần tùy vùng.
Nguyên nhân chính là do lực hấp dẫn của Mặt Trăng và Mặt Trời tác động lên Trái Đất.
Triều dâng tạo ra các con sóng có chu kỳ di chuyển từ đại dương về phía bờ biển.
Triều cao là thời điểm mực nước biển lên cao nhất trong ngày.
Triều thấp là thời điểm mực nước biển thấp nhất.

Nguyên nhân gây ra hiện tượng thủy triều

Hiện tượng thủy triều xảy ra do sự tác động phức tạp của nhiều yếu tố, trong đó ba nguyên nhân chính bao gồm:

Lực hấp dẫn của Mặt Trăng và Mặt Trời: Mặt Trăng có lực hấp dẫn mạnh hơn, chiếm khoảng 2/3 tổng lực ảnh hưởng lên nước biển, kéo thủy quyển lên phía gần nó, tạo nên điểm nước lớn đầu tiên (miền nước lớn thứ nhất).
Lực ly tâm do chuyển động quay của Trái Đất: Khi Trái Đất quay quanh trục, lực ly tâm sinh ra làm phình thủy quyển về phía đối diện với Mặt Trăng, tạo nên miền nước lớn thứ hai.
Tác động phối hợp của trọng lực và lực thủy triều: Tổng hợp các lực này tạo thành các đợt sóng thủy triều dâng lên hạ xuống theo chu kỳ trong ngày.

Bên cạnh đó, đặc điểm địa hình ven biển, áp suất khí quyển, gió và các điều kiện thời tiết cũng ảnh hưởng đến biên độ và cường độ thủy triều. Khi lực hấp dẫn của Mặt Trời và Mặt Trăng cùng hướng sẽ tạo ra triều cường cao hơn bình thường, còn gọi là triều xuân.

Đặc điểm và chu kỳ lên xuống của thủy triều

Đặc điểm nổi bật của thủy triều

Hiện tượng thủy triều thể hiện rõ qua sự thay đổi mực nước ở vùng tiếp giáp giữa đất liền và biển. Mực nước dâng cao, gọi là ngập triều, có thể gây ảnh hưởng đến môi trường và sinh vật ven biển.

Tại các thềm lục địa rộng lớn, nước thủy triều có xu hướng dâng cao hơn bình thường.
Ở những đảo nhỏ và vùng đại dương mở, biên độ thủy triều thường thấp hơn.
Dòng chảy thủy triều cũng bị ảnh hưởng bởi các cửa sông, vịnh biển, làm biến đổi tốc độ và hướng di chuyển của nước.

Chu kỳ lên xuống của thủy triều

Thủy triều thường có chu kỳ khoảng 12 giờ 25 phút cho một lần dâng hoặc rút, do sự quay của Trái Đất kết hợp với lực hấp dẫn của Mặt Trăng và Mặt Trời. Trong một ngày, thường xảy ra 2 lần triều cao và 2 lần triều thấp.

Triều lên (triều cao): Mực nước biển dâng nhanh và đạt mức cao nhất trong ngày, tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động đánh bắt thủy sản hoặc vận chuyển hàng hải.
Triều xuống (triều thấp): Mực nước hạ xuống thấp nhất, làm lộ ra các vùng đất ngập nước, tạo cơ hội cho việc khai thác thủy sản và vệ sinh môi trường bờ biển.

Vào những ngày trăng non hoặc trăng tròn, khi Mặt Trời, Mặt Trăng và Trái Đất thẳng hàng, hiện tượng thủy triều sẽ lên rất cao hoặc xuống rất thấp, được gọi là triều xuân. Hiện tượng này gây ra những biến đổi mạnh mẽ về mực nước biển, ảnh hưởng đến môi trường ven biển và các hoạt động sinh hoạt, sản xuất. Việc kết hợp dự báo thời tiết chính xác với dự báo thủy triều giúp các nhà quản lý và người dân có thể chủ động ứng phó, đảm bảo an toàn và hiệu quả trong khai thác tài nguyên cũng như bảo vệ môi trường.

Các loại thủy triều phổ biến

Thủy triều đỏ

Hiện tượng nước biển chuyển sang màu đỏ, nâu hoặc xanh lục là kết quả của sự phát triển mạnh mẽ của tảo độc và vi khuẩn biển. Hiện tượng này gây tác động tiêu cực nghiêm trọng, như làm chết hàng loạt sinh vật biển do thiếu oxy, ô nhiễm môi trường nước và tiềm ẩn nguy hiểm cho con người khi ăn hải sản nhiễm độc. Nguyên nhân chính của hiện tượng này thường do ô nhiễm nguồn nước từ các chất thải chưa qua xử lý và điều kiện môi trường thuận lợi cho tảo phát triển, làm mất cân bằng sinh thái vùng biển.

Thủy triều đen

Hiện tượng mặt nước biển chuyển sang màu đen thường do tràn dầu hoặc sự xuất hiện của các chất ô nhiễm khác. Tình trạng này gây ngạt thở và ngộ độc cho sinh vật biển, làm suy giảm đa dạng sinh học và ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường. Ngoài ra, hiện tượng còn gây tác động tiêu cực đến các hoạt động du lịch và đánh bắt thủy sản, làm giảm thu nhập của cộng đồng ven biển. Nguyên nhân chính xuất phát từ các tai nạn tràn dầu và hoạt động khai thác dầu khí thiếu kiểm soát, gây ô nhiễm nghiêm trọng cho biển.

Vai trò quan trọng của thủy triều đối với con người và tự nhiên

Thủy triều đóng vai trò thiết yếu trong nhiều lĩnh vực, cụ thể:

Hỗ trợ hệ sinh thái: Thủy triều giúp lưu thông dinh dưỡng từ đáy biển lên bề mặt, làm sạch các vùng nước tù đọng, tạo môi trường thuận lợi cho sinh vật phát triển.
Khai thác tài nguyên biển: Triều lên xuống hỗ trợ ngư dân đánh bắt cá, giúp tăng hiệu quả thu hoạch thủy sản và khai thác các nguồn tài nguyên khác.
Điều hòa khí hậu và bảo vệ đất liền: Thủy triều góp phần giảm tác động của bão, sóng lớn, hạn chế sự xâm nhập mặn vào đất liền, bảo vệ hệ sinh thái đồng bằng và ven biển.
Phát triển du lịch: Các hiện tượng thủy triều tạo nên cảnh quan thiên nhiên độc đáo, thu hút du khách và thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương.
Giao thông vận tải và năng lượng: Thủy triều hỗ trợ hoạt động vận chuyển hàng hải và cung cấp tiềm năng năng lượng tái tạo từ sức nước.
Bảo vệ đa dạng sinh học: Thủy triều giúp bồi đắp phù sa, tạo môi trường sống cho động thực vật ven biển phát triển khỏe mạnh.

Tác động tiêu cực của thủy triều đến cuộc sống con người

Dù mang lại nhiều lợi ích, thủy triều cũng có thể gây ra những ảnh hưởng tiêu cực:

Triều cường cao gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng, trong đó ngập úng là vấn đề phổ biến nhất. Nước dâng cao làm ngập đường xá, nhà cửa, gây gián đoạn sinh hoạt hàng ngày và ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống kinh tế của người dân vùng ven biển. Hệ thống cơ sở hạ tầng dễ bị tổn thương, dẫn đến thiệt hại về tài sản và tăng chi phí sửa chữa, bảo trì.
Môi trường ven biển cũng bị tác động nghiêm trọng bởi triều cường. Sự thay đổi đột ngột của mực nước kết hợp với các hiện tượng thủy triều đặc biệt như thủy triều đỏ và thủy triều đen gây ra tình trạng giảm oxy trong nước. Điều này dẫn đến hiện tượng cá chết hàng loạt và làm suy giảm đa dạng sinh vật biển, ảnh hưởng lâu dài đến cân bằng hệ sinh thái.
Về giao thông và an toàn hàng hải, sóng lớn và dòng chảy mạnh trong những đợt triều cường tạo ra nhiều khó khăn cho tàu thuyền trong việc cập bến cũng như hoạt động đánh bắt. Ngư dân phải đối mặt với nguy cơ cao về tai nạn và mất an toàn khi ra khơi.
Ngoài ra, triều cường kéo dài còn ảnh hưởng xấu đến các ngành kinh tế ven biển như thủy sản và du lịch, làm giảm năng suất và gây tổn thất kinh tế đáng kể cho cộng đồng địa phương.

Lý do cần theo dõi và dự báo thủy triều

Việc theo dõi thủy triều có vai trò thiết yếu trong quản lý tài nguyên và ứng phó thiên tai:

Dự báo chu kỳ thủy triều đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý giao thông hàng hải một cách an toàn và hiệu quả, giúp tránh những rủi ro tiềm ẩn trong quá trình vận chuyển hàng hóa. Thông tin dự báo chính xác cũng hỗ trợ đáng kể cho hoạt động khai thác thủy sản, phát triển năng lượng tái tạo và thúc đẩy kinh tế ven biển, từ đó tạo điều kiện thuận lợi cho các ngành nghề liên quan.
Bên cạnh đó, việc theo dõi và dự báo chu kỳ thủy triều còn góp phần quan trọng trong công tác bảo tồn và phát triển hệ sinh thái ven biển, giúp duy trì môi trường sống ổn định cho các loài sinh vật quý hiếm, đồng thời bảo vệ đa dạng sinh học vùng ven biển.
Ngoài ra, nghiên cứu chu kỳ thủy triều giúp con người hiểu rõ hơn về quy luật tự nhiên, nâng cao nhận thức về các hiện tượng thiên nhiên nguy hiểm như sóng thần, bão lũ, từ đó tăng cường khả năng ứng phó và giảm thiểu thiệt hại. Nhờ vậy, việc dự báo chu kỳ thủy triều không chỉ góp phần bảo vệ cuộc sống con người mà còn phát triển bền vững các hoạt động kinh tế liên quan đến vùng biển.

Hy vọng bài viết đã giúp bạn đọc hiểu sâu sắc hơn về hiện tượng thủy triều là gì, đặc điểm cũng như chu kỳ lên xuống của thủy triều và tầm quan trọng của nó trong đời sống và tự nhiên. Ngoài ra, nếu bạn muốn biết thêm thông tin về dự báo thời tiết hôm nay có thể tham khảo tại https://dubaothoitiet.tv/ nhé.